RWA: Con đường số hóa tài sản thực

Lời nói đầu

Mục đích của việc token hóa tài sản thực (RWA) là nhằm nâng cao tính thanh khoản, tính minh bạch và khả năng tiếp cận, giúp nhiều người hơn có thể tiếp cận được các tài sản có giá trị cao. Giải thích này tuy phổ biến nhưng không hoàn toàn chính xác. Bài viết này sẽ từ góc độ cá nhân cố gắng giải thích RWA trong bối cảnh hiện tại.

Một, Lăng kính vỡ

Sự kết hợp giữa blockchain và tài sản thực có thể được truy nguyên về hơn mười năm trước với Colored Coins trên Bitcoin. Bằng cách thêm siêu dữ liệu vào UTXO của Bitcoin để thực hiện "nhuộm màu", gán thuộc tính đại diện cho tài sản bên ngoài cho các Satoshi cụ thể, từ đó đánh dấu và quản lý tài sản thực trên chuỗi Bitcoin. Giao thức tương tự như BRC20 này là nỗ lực hệ thống đầu tiên của blockchain để thực hiện chức năng không phải tiền tệ, đồng thời mở đầu cho sự thông minh của blockchain. Tuy nhiên, do các mã lệnh của script Bitcoin bị hạn chế, quy tắc tài sản của Colored Coins cần được ví của bên thứ ba giải mã, người dùng phải tin tưởng vào logic định nghĩa "màu" của UTXO mà các công cụ này cung cấp. Sự tin tưởng tập trung cộng với việc thiếu thanh khoản và các yếu tố khác đã dẫn đến việc thử nghiệm khái niệm RWA không thành công.

Trong vài năm tiếp theo, blockchain đã bước vào kỷ nguyên Turing hoàn chỉnh với Ethereum là bước ngoặt. Các câu chuyện khác nhau đã trải qua thời kỳ điên cuồng, nhưng RWA, ngoài stablecoin thế chấp bằng fiat, luôn trong trạng thái tiếng sấm to nhưng mưa nhỏ. Tại sao lại như vậy?

Trên blockchain chưa bao giờ tồn tại một đồng đô la thực sự. USDT hay USDC về bản chất chỉ là "trái phiếu kỹ thuật số" do các công ty tư nhân phát hành, lý thuyết thì yếu hơn cả đô la. Sự thành công của Tether bắt nguồn từ sự cần thiết cấp bách trong thế giới blockchain nhưng không thể tạo ra một phương tiện ổn định giá trị.

Trong thế giới RWA, không có sự phi tập trung thực sự, giả định về niềm tin phải được xây dựng trên các thực thể tập trung, và việc kiểm soát rủi ro của thực thể này chỉ có thể dựa vào sự quản lý. Bản chất vô chính phủ trong gen Crypto về cơ bản mâu thuẫn với quan điểm này, bất kỳ kiến trúc cơ sở nào của chuỗi công khai đều nhằm chống lại sự quản lý. Rất khó để quản lý tồn tại trên chuỗi công khai, đây là yếu tố chính khiến RWA không thể thành công.

Yếu tố thứ hai là sự phức tạp của tài sản. RWA mặc dù bao gồm việc token hóa tất cả tài sản thực thể, nhưng có thể được chia thành hai loại chính: tài sản tài chính và tài sản phi tài chính. Tài sản tài chính bản thân nó có đặc điểm đồng nhất, mối liên hệ giữa tài sản cơ sở và token có thể được thiết lập dưới sự giám sát của các tổ chức lưu ký được quản lý. Tài sản phi tài chính thì phức tạp hơn nhiều, các giải pháp chủ yếu dựa vào hệ thống IoT, nhưng vẫn không thể đối phó với các yếu tố bất ngờ như gian lận con người và thảm họa thiên nhiên. Do đó, trong tương lai, các tài sản phi tài chính tồn tại lâu dài trên chuỗi phải đáp ứng các điều kiện đồng nhất và dễ định giá.

Thứ ba, so với các tài sản số có độ biến động cao, rất khó để tìm thấy các tài sản trong thế giới thực có độ biến động tương đương. APY lên tới hàng chục thậm chí hàng trăm trong DeFi khiến tài chính truyền thống trở nên kém nổi bật, lợi nhuận thấp và thiếu động lực tham gia là một điểm đau khác của RWA.

Vậy tại sao bây giờ ngành công nghiệp lại tập trung trở lại vào câu chuyện này?

Hai, Chính sách thúc đẩy

Sự thúc đẩy của tài chính truyền thống đối với việc quản lý là yếu tố then chốt để RWA tồn tại, chỉ khi giả thuyết về lòng tin được thiết lập, khái niệm này mới có thể tiến triển. Hiện tại, những khu vực thân thiện với sự phát triển của Web3, như Hồng Kông, Dubai, Singapore, đều là những nơi gần đây mới triển khai các khung quy định liên quan đến RWA. Do đó, khi điểm khởi đầu này xuất hiện, hành trình của RWA mới chỉ vừa bắt đầu. Nhưng trong tình hình hiện tại, sự phân mảnh trong quản lý và sự cảnh giác cao độ của tài chính truyền thống với rủi ro vẫn phủ lên lĩnh vực này một lớp sương mù.

Dưới đây là tổng quan về khung pháp lý đối với RWA tại các khu vực tài phán chính trên toàn cầu tính đến tháng 4 năm 2025:

Mỹ, Hồng Kông, Liên minh Châu Âu, Dubai, Singapore và Australia đều đã xây dựng khung pháp lý riêng, liên quan đến việc xác định chứng khoán, tính phù hợp của nhà đầu tư, công bố thông tin, chống rửa tiền và các lĩnh vực khác. Nhìn chung, các nước phương Tây chú trọng đến ngưỡng tuân thủ quy định, trong khi các khu vực châu Á và Trung Đông thu hút dự án thông qua các chính sách thí điểm, nhưng ngưỡng tuân thủ vẫn không thấp.

Hiện tại, các giao thức RWA có thể tồn tại trên chuỗi công khai, nhưng phải đi kèm với nhiều mô-đun tuân thủ khác nhau để phù hợp với khuôn khổ quản lý. Các giao thức tuân thủ này không thể tương tác trực tiếp với các giao thức DeFi truyền thống, và giữa các giao thức tuân thủ ở các khu vực pháp lý khác nhau cũng khó có thể tương tác lẫn nhau. Từ tình hình hiện tại, các giao thức RWA thiếu khả năng tiếp cận và tính tương tác đủ, giống như "đảo" và đi ngược lại với hình thức lý tưởng.

Tuy nhiên, trong những khuôn khổ này vẫn có thể tìm thấy con đường để phục hồi tính phi tập trung. Lấy ví dụ về giao thức hàng đầu RWA Ondo, đội ngũ đã xây dựng một giao thức cho vay mang tên Flux Finance, cho phép người dùng sử dụng các token mở như USDC và các token hạn chế như OUSG làm tài sản thế chấp để vay mượn. Họ cho vay một loại chứng chỉ không tên được token hóa mang tên USDY (stablecoin lãi suất kép), thông qua thiết kế thời gian khóa từ 40-50 ngày, nhằm tránh bị phân loại là chứng khoán. Ondo sau đó đã đơn giản hóa việc lưu thông USDY trên chuỗi công cộng thông qua cầu nối đa chuỗi, cuối cùng tạo ra con đường tương tác với thế giới DeFi.

Tuy nhiên, cách thức phức tạp như vậy mà không thể tiếp cận theo chiều ngược lại, có thể không phải là RWA mà chúng ta lý tưởng. Một yếu tố then chốt khác cho việc thành công của stablecoin được thế chấp bằng fiat là khả năng tiếp cận tốt, chỉ khi thực tế mới có thể thực hiện tài chính bao trùm với ngưỡng thấp. RWA vẫn cần có sự khám phá chung giữa tài chính truyền thống và các bên dự án về vấn đề đảo cô lập, làm thế nào để trước tiên thực hiện sự kết nối giữa các khu vực pháp lý khác nhau, và trong phạm vi có thể tương tác với thế giới blockchain. Chỉ có như vậy, mới có thể đáp ứng được định nghĩa phổ quát về từ RWA.

Ba, Tài sản và Lợi nhuận

Theo dữ liệu từ trang phân tích chuyên nghiệp rwa.xyz, tổng giá trị tài sản RWA trên chuỗi hiện là 20,69 tỷ USD (không bao gồm stablecoin), chủ yếu bao gồm tín dụng tư nhân, trái phiếu Mỹ, hàng hóa, bất động sản và chứng khoán cổ phiếu.

Xét về loại tài sản, các giao thức RWA chủ yếu nhắm đến người dùng tài chính truyền thống, chứ không phải người dùng gốc DeFi. Các giao thức RWA hàng đầu như Goldfinch, Maple Finance và Centrifuge chủ yếu nhắm đến các doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng như người dùng cấp tổ chức.

Lợi ích của việc chuyển những hoạt động này lên chuỗi bao gồm:

1. Thanh toán ngay lập tức 24/7: Giải quyết các vấn đề của hệ thống tài chính truyền thống phụ thuộc vào hệ thống tập trung, thực hiện việc rút tiền ngay lập tức, cho vay T+0 và các hoạt động khác.

2. Phá vỡ sự phân chia thanh khoản khu vực: Thông qua mạng lưới tài chính toàn cầu, giúp các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở các nước thế giới thứ ba thu hút vốn từ nhà đầu tư bên ngoài với chi phí thấp nhất.

3. Giảm chi phí dịch vụ biên: Thông qua quản lý hợp đồng thông minh, quy mô dịch vụ mở rộng sẽ không làm tăng đáng kể chi phí.

4. Dịch vụ cho các ngành đặc thù: Cung cấp kênh tài chính cho các doanh nghiệp như mỏ, sàn giao dịch nhỏ và vừa thiếu hồ sơ tín dụng truyền thống.

5. Giảm bớt rào cản gia nhập: Với việc ra mắt khung quy định, nhiều giao thức RWA đang cố gắng phân chia tài sản tài chính để giảm bớt rào cản cho nhà đầu tư.

Thành công của RWA sẽ mang lại không gian thị trường lên tới hàng nghìn tỷ cho ngành công nghiệp tiền điện tử. Sự xuất hiện của RWAFi trong tương lai sẽ cung cấp nền tảng tài sản vững chắc hơn cho các giao thức DeFi, đồng thời cung cấp cho người dùng nhiều lựa chọn tài sản hơn. Trong bối cảnh địa chính trị đang bất ổn và triển vọng kinh tế không chắc chắn hiện nay, một số tài sản thế giới thực có thể hấp dẫn hơn so với việc chỉ nắm giữ stablecoin.

Một số lựa chọn sản phẩm RWA hiện có hoặc tiềm năng bao gồm: vàng (tăng 80% trong hai năm qua), tiền gửi có lãi suất cao (như tiền gửi đồng rúp Nga), tài sản năng lượng bị giảm giá từ các quốc gia bị trừng phạt, trái phiếu ngắn hạn của Mỹ (lợi suất 4%-5%), cổ phiếu Nasdaq giảm một nửa, thậm chí là các tài sản ngách như trạm sạc hoặc hộp mù Pop Mart.

Bốn, Người cầm kiếm

Trong thế giới "Tam Thể", Lạc Tử dùng chính mạng sống của mình làm cơ chế kích hoạt, triển khai bom hạt nhân vào quỹ đạo Mặt Trời, sử dụng quy tắc rừng đen để xây dựng hệ thống răn đe chống lại nền văn minh Tam Thể. Trong thế giới loài người, ông là người cầm kiếm của Trái Đất.

"Rừng tối" cũng là biệt danh mà nhiều người trong ngành gọi blockchain, đây cũng là "tội nguyên thủy" vốn có của đặc tính phi tập trung. Đối với một số lĩnh vực cụ thể, RWA có thể đóng vai trò là người cầm kiếm trong thế giới song song này. Mặc dù cơn sốt PFP và GameFi đã lắng xuống, nhưng khi nhìn lại thời kỳ điên cuồng ba bốn năm trước, chúng ta cũng đã tạo ra những dự án như Bored Ape, Azuki, Pudgy có thể so sánh với IP truyền thống. Tuy nhiên, chúng ta có thực sự mua được quyền sở hữu trí tuệ IP không? Thực tế thì không. NFT từ một khía cạnh nào đó giống như hàng tiêu dùng, blockchain định nghĩa về 10K PFP rất mơ hồ. Nó thực sự đã tạo ra một số IP rực rỡ trong một thời gian ngắn bằng cách hạ thấp rào cản đầu tư, nhưng về lợi nhuận và sự phát triển của dự án, "Người ba thể" nắm giữ quyền lực độc tôn.

Lấy Bored Ape làm ví dụ, quyền sở hữu trí tuệ ban đầu rõ ràng thuộc về bên phát hành Yuga Labs LLC. Theo thỏa thuận người dùng và thông tin trên trang web chính thức, Yuga Labs với tư cách là chủ thể vận hành dự án, sở hữu quyền tác giả, quyền thương hiệu và các quyền sở hữu trí tuệ cốt lõi khác của các tác phẩm Bored Ape. Người sở hữu mua NFT chỉ nhận được quyền sở hữu và quyền sử dụng đối với avatar có số hiệu cụ thể, chứ không phải quyền tác giả.

Trong việc ra quyết định, Yuga Labs đã xác định hướng phát triển của Bored Ape là Metaverse, thông qua việc phát hành thêm các IP con để huy động vốn, đã làm lệch đi câu chuyện về hàng xa xỉ ban đầu. Đối với điều này, những người nắm giữ NFT không có quyền được thông tin, cũng như không có quyền quyết định, và càng không có quyền lợi nhuận. So với đó, việc đầu tư vào IP truyền thống thường mang lại cho nhà đầu tư quyền sử dụng trực tiếp, phân chia lợi nhuận, tham gia quyết định và thậm chí quyền lãnh đạo phát triển.

Yuga Labs ít nhất cũng được coi là một trong những dự án PFP hàng đầu, từng có rất nhiều dự án NFT với việc phân phối quyền lợi còn hỗn loạn hơn. Nếu có một thanh kiếm khổng lồ treo trên đầu, liệu những dự án này có tôn trọng cộng đồng của mình hơn không?

Năm, Trên vật mang

Tóm lại, RWA có tiềm năng làm tái cấu trúc tài chính, có thể mang cơ hội từ thế giới thực lên chuỗi và cũng có thể trở thành một con đường mới để điều chỉnh những rối ren trong blockchain. Tuy nhiên, do bị hạn chế bởi khung quy định của tài chính truyền thống hiện tại, hình thức của nó vẫn giống như một giao thức riêng tư tồn tại trên chuỗi công khai, không thể phát huy tối đa tiềm năng. Theo thời gian, chúng tôi hy vọng trong tương lai sẽ có những người dẫn dắt hoặc liên minh để vượt qua rào cản này.

Tài sản có thể tỏa sáng một cách khó tưởng tượng trên các phương tiện khác nhau. Từ các văn bản đồng thau của triều đại Tây Chu đến các bộ sách hình vảy cá của triều đại Minh, việc xác định quyền sở hữu tài sản đã đảm bảo sự ổn định và phát triển của xã hội. Nếu RWA có thể đạt được hình thái cuối cùng, nó sẽ như thế nào? Có lẽ chúng ta có thể mua cổ phiếu Nasdaq vào ban ngày ở Hồng Kông, vào giữa đêm gửi tiền vào Ngân hàng Tiết kiệm Liên bang Nga, và vào ngày hôm sau lại cùng đầu tư bất động sản Dubai với hàng trăm cổ đông không quen biết trên toàn cầu.

Đúng vậy, một thế giới chạy trên một sổ cái công khai khổng lồ chính là hình thái tối thượng của RWA.